Horticultura ecolóxica

Certificado de formación expedido pola INEA-Escola Universitaria de Enxeñaría Agraria.

Contido:

• Conceptos, fundamentos e precedentes no xardín:
  • Introdución e normativa na agricultura ecolóxica: nesta sección desenvolveranse os principios fundamentais que guían a agricultura ecolóxica, baseada no respecto polos ecosistemas e no uso de prácticas sostibles. Explorarase en profundidade a normativa que rexe a produción ecolóxica, en particular as directrices establecidas pola Unión Europea en materia de certificación e produción agrícola (Regulamento (UE) 848/2018). Isto incluirá a comprensión das normativas relativas á prohibición de insumos sintéticos, o uso de produtos naturais e a preservación da biodiversidade.
  • Historia e condicións da parcela: Abordaranse os antecedentes históricos da horta ecolóxica, considerando o impacto das técnicas de cultivo tradicionais na evolución da agricultura moderna. O estudo centrarase na identificación e avaliación dos factores que afectan á parcela, como as características do solo (pH, textura, estrutura do solo), a dispoñibilidade de recursos hídricos e as prácticas agrícolas preexistentes, que inflúen directamente no éxito da agricultura ecolóxica.
  • Factores climáticos: Esta sección centrarase na influencia dos factores climáticos na produción hortícola ecolóxica, analizando parámetros como a temperatura, as precipitacións, a radiación solar, a humidade relativa e as condicións microclimáticas locais que afectan o desenvolvemento e a produtividade dos cultivos hortícolas, así como as estratexias para mitigar os efectos adversos das condicións meteorolóxicas extremas.
• Xestión e traballo en horticultura ecolóxica:
  • Tarefas de cultivo: Exploraranse en profundidade as diversas tarefas que se realizan na horticultura ecolóxica, incluíndo a labranza do solo, a plantación, o transplante, a poda e as prácticas de colleita. Analizarase o impacto de cada práctica na saúde do solo e na sustentabilidade do sistema agrícola.
  • Rego: Examinaranse os métodos de rego empregados na horticultura ecolóxica, con especial énfase na optimización do uso da auga, a recollida de auga de choiva, o rego por goteo e outras técnicas sostibles que minimicen o impacto ambiental e promovan unha xestión eficiente dos recursos hídricos.
  • Rotación de cultivos e interaccións entre cultivos: Exploraranse os principios e beneficios da rotación de cultivos, unha práctica esencial para previr o esgotamento do solo, a acumulación de pragas e mellorar a biodiversidade. Tamén se abordará a planificación de asociacións de cultivos que promovan a sinerxía entre diferentes especies, promovendo a saúde do solo e reducindo a necesidade de insumos externos.
  • Mulches e emendas: Falarase do uso de mulches orgánicos, como palla ou compost, para mellorar a retención de humidade, reducir a competencia das herbas daniñas e enriquecer o solo con materia orgánica. Ademais, detallarase a importancia das emendas orgánicas, como o compost, o esterco e o biocarbón, para mellorar a estrutura do solo, a retención de nutrientes e a biodiversidade microbiana.
  • Xestión de herbas daniñas, pragas, enfermidades e fisiopatías: a xestión ecolóxica de herbas daniñas abordarase mediante técnicas de control mecánico, térmico ou biolóxico, evitando o uso de herbicidas sintéticos. Tamén se estudarán estratexias integradas de xestión de pragas e enfermidades, incluíndo o uso de control biolóxico (introdución de inimigos naturais), repelentes naturais e prácticas preventivas para reducir o risco de infección. Tamén se analizarán os trastornos fisiolóxicos máis comúns nos cultivos hortícolas, como as deficiencias nutricionais ou as alteracións debidas a factores ambientais.
  • Control biolóxico: Nesta sección explorarase o control biolóxico como estratexia clave na agricultura ecolóxica, abordando o uso de organismos vivos (insectos beneficiosos, bacterias, fungos, nematodos) para combater pragas e patóxenos sen recorrer a produtos químicos sintéticos.
  • Deficiencias nutricionais: Explicaranse as principais deficiencias nutricionais que poden presentar os cultivos hortícolas orgánicos, como as de nitróxeno, fósforo ou calcio, xunto con estratexias para corrixilas mediante fertilizantes orgánicos ou emendas naturais, sen comprometer a integridade ecolóxica do sistema.
• Técnicas, traballo, influencias e preparativos para o xardín:
  • Métodos e técnicas básicas: Abordaranse as técnicas agrícolas fundamentais empregadas na xardinería ecolóxica, como a labranza manual, o uso de ferramentas non mecanizadas e o deseño de canteiros que promovan a aireación do solo e a saúde das raíces.
  • Labranza e ferramentas: Analizaranse os tipos de ferramentas empregadas na horticultura ecolóxica, con énfase naquelas que minimizan o impacto no solo e promoven a sustentabilidade. Analizaranse diferentes tipos de labra dependendo do tipo de cultivo, desde a labra seca ata a labra en pomares húmidos ou inundados.
  • Calendario de traballos de horta: Proporcionarase un calendario detallado que inclúa as tarefas a realizar ao longo do ano, con especial atención aos ciclos de plantación, poda, transplante e colleita. Este calendario incluirá recomendacións sobre os mellores momentos para realizar cada tarefa en función das condicións meteorolóxicas e das fases do ciclo do cultivo.
  • Influencias lunares nos cultivos: Nesta sección abordaranse as teorías e prácticas da agricultura biodinámica, que sosteñen que os ciclos lunares poden influír no crecemento e a produtividade das plantas. Examinaranse os principios da sementeira, poda e colleita segundo as fases lunares e o seu impacto potencial na saúde e o rendemento das colleitas.
  • Preparados naturais: Abordarase a preparación e o uso de remedios naturais na horticultura ecolóxica, como infusións, extractos e maceracións de plantas (por exemplo, pasta de ortiga ou consolda), que se empregan para promover o crecemento das plantas, protexelas das pragas ou mellorar a fertilidade do solo. Tamén se abordarán as fórmulas para a compostaxe, a biodixestión e a fermentación de residuos orgánicos como preparacións clave para a agricultura ecolóxica.
  • Táboas e anexos: Esta sección incluirá táboas e anexos técnicos que proporcionan información adicional, como táboas de rotación de cultivos, guías de identificación de pragas e enfermidades e métodos de preparación para diversas preparacións naturais.

Obxectivos

• O obxectivo principal deste programa é proporcionar formación técnica avanzada na produción de cultivos hortícolas orgánicos, permitindo aos participantes adquirir unha comprensión profunda dos principios e prácticas que definen a horticultura ecolóxica. A través deste proceso, buscamos formar o alumnado para comprender e aplicar conceptos clave como a sustentabilidade, a eficiencia dos recursos e as normativas que rexen a agricultura ecolóxica, sempre cun enfoque práctico e actualizado.
• Un dos obxectivos fundamentais é que os participantes sexan capaces de avaliar e valorar os diversos factores agronómicos que inflúen no rendemento e na calidade dos cultivos hortícolas dentro dun sistema ecolóxico. Isto inclúe a comprensión e a análise das propiedades do solo, a xestión do rego, a selección axeitada de cultivos en función das condicións edafoclimáticas e a implementación de prácticas que promovan a saúde do solo, como a rotación de cultivos e o uso de cultivos de cobertura.
• Ademais, o programa ten como obxectivo ensinar as técnicas necesarias para implementar unha xestión agroecolóxica eficiente, priorizando prácticas que promovan a biodiversidade, a saúde do solo e reduzan o impacto ambiental. Esta estratexia implica o uso de métodos biolóxicos de control de pragas e enfermidades, así como a aplicación de fertilizantes orgánicos mediante compostaxe e outros biofertilizantes, co obxectivo de minimizar a dependencia de insumos externos.
• Outro obxectivo é formar o alumnado na avaliación integral da sustentabilidade dos sistemas de agricultura ecolóxica. Isto implica medir a eficiencia do uso de recursos naturais como a auga e a enerxía, así como implementar estratexias para a conservación da biodiversidade e a mellora da calidade do solo. A xestión eficiente da auga, o uso axeitado de emendas orgánicas e a avaliación da pegada ecolóxica dos sistemas de cultivo serán aspectos clave a abordar.
• As persoas participantes tamén aprenderán a identificar e diagnosticar problemas comúns que poden xurdir na produción hortícola ecolóxica, como deficiencias nutricionais, pragas e enfermidades, e a aplicar solucións baseadas en principios ecolóxicos. Farase fincapé no uso de métodos de xestión integrada de pragas (MIP), na prevención de problemas fitosanitarios mediante prácticas culturais e na resolución de dificultades relacionadas co rego e a nutrición do solo.
• Finalmente, o obxectivo é formar o alumnado no desenvolvemento de proxectos agroecolóxicos destinados á produción de cultivos hortícolas sostibles. Isto incluirá o deseño do sistema de produción, a planificación da actividade agrícola, a análise de viabilidade económica e a avaliación do impacto ambiental, todo co obxectivo de xerar solucións innovadoras e eficientes que promovan a sustentabilidade e a rendibilidade na horticultura ecolóxica.