Proxecto H2020 ADAFARM: Estratexias de adaptación sostible para pequenos agricultores ao cambio climático baseadas nos servizos ecosistémicos
- Tipo Proxecto
- Estado Cheo
- Execución 2018 -2020
- Orzamento asignado 170.121,6 €
- Ámbito Europeo
- Fonte principal de financiamento Horizonte 2020
- Páxina web do proxecto ADAFARM
En canto ao primeiro obxectivo do proxecto, o acceso a fontes de información agrícola, existen diferenzas territoriais significativas dentro do país. En zonas afastadas da capital, onde a pobreza é máis aguda, o acceso ás fontes de información é moi limitado e intermitente. Non obstante, nas zonas próximas á capital, máis familias teñen acceso á radio, á televisión e mesmo a teléfonos móbiles ou teléfonos intelixentes. No ámbito agrícola en concreto, os servizos de extensión agrícola son a fonte de información máis importante. Os servizos de extensión agrícola implican o despregamento de persoal gobernamental a diversas comunidades rurais para prestar apoio en asuntos agrícolas e, idealmente, noutras áreas relacionadas coa calidade de vida da comunidade. O obxectivo é estender estas prácticas a territorios que non as tiñan ata o de agora, o que resulta difícil debido aos recursos moi limitados do goberno. A realización deste estudo considérase moi beneficiosa para garantir que a información chegue aos canais axeitados, mellorando así a súa utilidade. A conclusión principal é que todas as fontes de información son importantes para a transmisión de diferentes tipos de información: os servizos de extensión agrícola transmiten principalmente información técnica sobre a agricultura, mentres que a radio emite información xeral e meteorolóxica. Do mesmo xeito, a medida que a televisión se estende, certos programas informativos poden motivar a adopción de certas estratexias agrícolas que son positivas para as comunidades rurais. En canto ao obxectivo da SECONF, relacionado cos episodios de fame que sofren as pequenas comunidades rurais, baseándose nos datos xa analizados, conclúese que se deben principalmente a secas e inundacións, cun impacto moi limitado noutros factores. As familias máis vulnerables son as familias moi novas, as familias moi maiores ou as familias nas que falta un dos dous proxenitores, que son na súa maioría familias encabezadas por mulleres. As solucións máis habituais son: simplemente reducir a inxesta de alimentos (ou comer alimentos de menor calidade), pedir prestado á familia ou aos amigos ou tentar atopar recursos no bosque (raíces, froitos, etc.). Ter unha alta proporción de cuberta forestal aumenta significativamente as posibilidades de poder empregar os recursos naturais para facer fronte a unha crise de escaseza de alimentos. O uso dos recursos naturais realízase en forma de alimentos (procedente de froitas, caza, recolección e pesca) ou de materiais empregados para obter diñeiro para comprar alimentos. Os materiais poden ser procesados (mobles, ferramentas, carbón, ladrillos) ou sen procesar (paus, palla, etc.). En termos de transferibilidade, o proxecto é altamente transferible a outros territorios con problemáticas semellantes, tanto no que respecta á súa abordaxe como ás accións levadas a cabo. O obxectivo tamén é crear un curso en liña baseado nos resultados do proxecto para que as persoas que traballan coas comunidades locais en Mozambique poidan recibir unha formación máis específica sobre o cambio climático e as estratexias de adaptación. Entrevista durante o traballo de campo de ADAPFARM
O proxecto ADAFARM comezou en outubro de 2018 e rematou en novembro de 2020. Un dos obxectivos do proxecto era investigar o acceso e o intercambio de información entre os pequenos agricultores de Mozambique, co obxectivo de mellorar o seu acceso á información para a adaptación ao cambio climático. Para este fin, implementáronse diferentes métodos para recompilar datos e obter información das partes interesadas. En concreto, os datos recolléronse a partir de entrevistas, grupos focais e cuestionarios centrados nas catro áreas de estudo, e logo combináronse con análises estatísticas e cualitativas.
Os datos recompiláronse empregando varios métodos de recollida de datos, a saber: a) unha enquisa a 100 pequenos agricultores rurais; b) Entrevistas con 9 partes interesadas (funcionarios gobernamentais e técnicos de ONG) e c) 9 debates en grupos focais con comunidades locais e outras partes interesadas. Os resultados foron presentados nunha conferencia internacional en liña e publicaranse nun artigo de investigación revisado por pares.
O segundo obxectivo tivo como obxectivo analizar a importancia das institucións formais e informais e de factores como a pobreza e o xénero no uso e a implementación de estratexias de adaptación ao cambio climático. Esta tarefa desenvolveuse mediante a análise de datos (datos de enquisas de 1.635 fogares no proxecto ACES) mediante modelos loxísticos (análise de regresión) co software R. Obtivéronse resultados interesantes que se inclúen en artigos de investigación en curso. Os resultados difundíronse por diferentes canles, algunhas das cales son:
- https://www.icatalist.eu/adafarm
- Entradas do blog: https://www.icatalist.eu/blog-icatalist
- https://www.youtube.com/watch?v=4FmsNEQr1g0
- https://ec.europa.eu/spain/news/20191011_%20Research-EU-How-the-EU-supports-innovation-and-research_es
- Traballo de fin de mestrado realizado por un estudante da Universidade Autónoma de Madrid no marco de ADAFARM. Título: "Adaptación e mitigación do cambio climático para a agricultura en Mozambique: revisión de proxectos e medidas". Xuño de 2020.
- https://www.madrimasd.org/lanochedelosinvestigadores/actividad/madrid-investiga-emprende-diviertete
- Presentacións na Conferencia Bienal de Partes Interesadas sobre a Agricultura Climaticamente Intelixente en África (ISBN: 978-9988-8373-3 – 4. 1-2 de decembro de 2020): - Intercambio de información para a adaptación ao cambio climático: pequenos agricultores en Mozambique. Zorrilla-Miras, P., Sá N. Lisboa, Elena López-Gunn, Luis Artur, Almeida Sitoe, Raffaele Giordano. - Cara a un marco para o balance global da adaptación. Información das consultas coas partes interesadas e da revisión das ambicións climáticas en 50 países africanos. Nowak, A., Pedro Zorrilla-Miras, Noelia Zafra-Calvo, Lucy Njuguna, María José-Sanz, Elena López-Gunn, Sanjay Vashist, Mozaharul Alam, Chinwe Speranza, Todd S. Rosenstock, Erick Omollo, George Wamukoya. 2020.
A África subsahariana ten unha alta proporción de poboación pobre (42%), conserva unha alta concentración de biodiversidade (o 20% dos puntos críticos de biodiversidade do mundo) e enfróntase a altas taxas de deforestación e degradación dos ecosistemas.
Os pequenos agricultores da África subsahariana, expostos aos riscos climáticos, son algúns dos grupos máis vulnerables do mundo. Polo tanto, existe unha necesidade urxente e crítica de atopar estratexias de desenvolvemento rural sostibles e baseadas na natureza que sexan resilientes ao cambio climático e que permitan ás persoas escapar da pobreza conservando e protexendo o mellor medio ambiente natural posible. Neste contexto, ADAFARM busca evidencias sólidas das consecuencias das diferentes estratexias de adaptación ao cambio climático e os maiores beneficios que as poboacións rurais obteñen da natureza en Mozambique.
Aínda que ADAFARM se basea, en parte, en datos recompilados nun proxecto anterior (ACES), tamén conta cunha cantidade significativa de datos novos recompilados. Polo tanto, dende o principio, fíxose unha división teórica en dúas partes: unha parte baseada na información recompilada previamente e a outra baseada en datos xerados recentemente. O obxectivo é compartir os resultados co goberno mozambicano, as ONG e as universidades para que poidan orientar as súas estratexias e políticas na dirección indicada polos resultados, así como proporcionar ás comunidades rurais a información que necesitan sobre saúde, agricultura, asuntos legais e moito máis.
ADAFARM ten como obxectivo explorar opcións de adaptación climática baseadas nos ecosistemas e solucións baseadas na natureza para pequenos agricultores na África subsahariana. En consonancia cos ODS, estas estratexias serían economicamente eficientes, ambientalmente sostibles e socialmente equitativas. Empregarei un marco socioecolóxico para centrarme no papel que desempeñan as institucións formais e informais e en factores clave como a pobreza e o xénero nas estratexias de adaptación ao cambio climático baseadas nos ecosistemas.
Baseareime en datos, resultados e redes de partes interesadas do proxecto ACES. ACES foi un proxecto de investigación de 3 anos de duración, financiado polo goberno do Reino Unido (2 millóns de euros) co obxectivo de analizar as consecuencias da perda de servizos ecosistémicos debido á deforestación nos medios de subsistencia das comunidades rurais pobres.
Analizarei máis a fondo os datos dunha enquisa a máis de 1600 fogares, empregando unha nova perspectiva: a adaptación dos pequenos agricultores (especialmente os fogares encabezados por mulleres) ao cambio climático e, en particular, o papel das institucións. Para completar a investigación, levarei a cabo máis recollida de datos cualitativos, mediante entrevistas e grupos focais, para mellorar a nosa comprensión das opcións de adaptación ao cambio climático para os pequenos agricultores.
Actualmente traballo en ICATALIST, unha peme innovadora especializada en intermediación de coñecemento, investigación aplicada e desenvolvemento de capacidades relacionadas con sistemas socioecolóxicos e adaptación ao cambio climático. Traballar en ICATALIST permitirame finalmente transferir e escalar o proxecto a outras áreas con intervencións reais e plausibles para deseñar e axudar a implementar estratexias de adaptación para mellorar a resiliencia dos pequenos agricultores. ICATALIST ten como obxectivo desempeñar un papel de liderado no espazo das políticas de adaptación ao cambio climático, con solucións de financiamento viables para o desenvolvemento (e, polo tanto, os ODS). Este proxecto proporcionará coñecementos e enfoques profundos para axudar aos gobernos e ás organizacións interesadas a desenvolver estratexias de adaptación climática que, en última instancia, beneficien os medios de subsistencia dos pequenos agricultores.
O proxecto ADAFARM, financiado pola UE, analizou opcións de adaptación climática sostible para pequenos agricultores en Mozambique, no sueste de África.
A investigación levouse a cabo co apoio do programa Marie Skodowska-Curie Actions. «Centrámonos no papel que desempeñan as institucións formais e informais e en factores clave como a pobreza e o xénero», afirma o investigador Pedro Zorrilla Miras.
O traballo inicial do proxecto centrouse na fame relacionada co clima en pequenas comunidades rurais situadas en zonas remotas. "O noso obxectivo era determinar a importancia dos ecosistemas como estratexia de afrontamento nestas situacións e as diferentes oportunidades para os agricultores dependendo da cuberta forestal dentro das súas comunidades", explica.
Nunha segunda fase, os investigadores investigaron como o goberno mozambicano e as ONG poden mellorar a comunicación cos agricultores e como a información pode chegar ás comunidades rurais de forma máis eficaz. "En concreto, estamos a investigar o acceso e o intercambio de información entre os pequenos agricultores de Mozambique, co fin de mellorar o seu acceso á información para a adaptación ao cambio climático", afirma Zorrilla Miras.
Causas da fame. Os resultados relacionados cos episodios de fame experimentados por pequenas comunidades rurais mostraron que máis do 80 % dos casos se deben a perigos relacionados co clima, como secas e inundacións, en comparación con outros factores como a escaseza de terras, a falta de insumos agrícolas e as pragas. Zorrilla Miras sinala: «As familias máis vulnerables son as encabezadas por mulleres; entre os factores relacionados inclúense o acceso limitado aos servizos sanitarios e de asistencia social, así como os baixos niveis de aforro».
As estratexias máis comúns para atopar novas fontes de alimentos incluían pedir prestado á familia ou aos amigos, consumir sementes almacenadas para a seguinte tempada de crecemento, traballos informais e alimentos e recursos forestais. Tamén se descubriu que o acceso a un mercado local aumentaba o uso dos recursos naturais.
Acceso á información. O segundo conxunto de resultados, relativo ao acceso a fontes de información agrícola, revelou diferenzas territoriais significativas. Segundo Zorrilla Miras: «Nas zonas rurais lonxe da capital nacional, onde as taxas de pobreza son máis altas, o acceso ás fontes de información é moi limitado e intermitente». Polo tanto, o uso de pequenos paneis solares por parte de pequenos agricultores rurais en Mozambique podería ser unha tecnoloxía disruptiva para o futuro. "Aumentan a usabilidade dos teléfonos móbiles e dos teléfonos intelixentes, incrementando o intercambio de coñecemento local e promovendo importantes cambios tecnolóxicos e sociais", engade.
Tamén se atoparon grandes diferenzas de xénero no uso das fontes de información. As mulleres fan un maior uso das comunicacións orais, directas e informais dentro das súas comunidades, mentres que os homes dependen máis da radio e do teléfono. As taxas de analfabetismo entre as mulleres tamén son máis altas que entre os homes e supoñen unha maior barreira para acceder a nova información que para os homes.
ADAFARM identificou que as fontes de información máis importantes para os agricultores son os servizos de extensión agrícola, que consisten en persoal gobernamental que traballa en contacto directo coas comunidades rurais. «Non obstante, isto é difícil debido aos recursos limitados do goberno», afirma Zorrilla Miras. "O ideal serían apoiar a actores e actividades relacionados non só coa agricultura, senón tamén coa calidade de vida da comunidade, como a organización local, a xestión dos recursos naturais, etc."
Estas conclusións serán compartidas co goberno de Mozambique, as ONG, as universidades e todas as demais partes interesadas que traballan nestes temas para orientar e fundamentar as súas estratexias e políticas. "En definitiva, os beneficiarios serán os agricultores rurais e a conservación do ecosistema", conclúe Zorrilla Miras.
- I-CATALIST SL (ICATALIST)
Proxectos relacionados
