H2020 SALSA Proiektua: Baserri Txikiak, Elikagaien Enpresa Txikiak eta Elikagaien Segurtasun Iraunkorra
- Mota Proiektua
- Egoera Bete
- Exekuzioa 2016 -2020
- Esleitutako Aurrekontua 4.958.172,5 €
- Eremua Europeo
- Finantza-iturri nagusia H2020
- Proiektuaren webgunea Proyecto SALSA
- SALSA Ikerketarekin lotutako Aurrerapenak eta Eraginak aurreko ikerketetatik haratago doa, elikagaien erabilgarritasunaren analisia —hau da, elikagaien ekoizpena areagotzea— elikagaien sarbideari buruzko analisiarekin, batez ere diru-sarrera baxuko taldeentzat, eta elikadura sistemen erresilientziari lotutako gaiarekin lotuz. 30 eskualdeek Europa eta Afrikako baserri txikien eta elikadura sistemen aniztasuna islatzen dute.
- Praktikarekin lotutako aurrerapenak eta inpaktuak SALSA taldeak ustiategi txikien eta eskualdeko elikadura sistemen estatistika ofizialen mugak gainditzen laguntzen duen ikuspegi bat garatu eta probatzen ari da. Europan egin den nekazaritza txikiko mapen multzoa punta-puntakoa da. SALSAn gauzatutako lan enpirikoak baserri txikien eta haien testuinguru partikularren arteko koeboluzioa nabarmentzen ari da. SALSA taldeak interesdunekin eta erabakitzaileekin ere parte hartzen du ikerketan, politikan eta praktikan muga tradizionalak gainditzen dituen elkarrizketa errazteko, dibulgazio eta konpromiso jarduera ugaritan adierazten dena. Dena den, goizegi da proiektuaren eragin sozioekonomikoaz eta gizarte inplikazio zabalagoez eztabaidatzeko.
- Politikarekin lotutako aurrerapenak eta inpaktuak Eskualde-egoera desberdinetan ustiategi txikiek SANetan duten papera sakon ulertzeak erabakiak hartzen laguntzen du sektore pribatuan zein publikoan. SALSAtik lortzen ari garen ezagutzak nazioarteko lankidetza eta etorkizuneko ikerketa lankidetza hobeto moldatzen lagunduko du. Nekazaritzako elikagaien sektorerako politikak formulatzeko eta garapen-eredu berrien identifikaziorako ekarpenak egingo dira batik bat hurrengo lanetan.
Eskala txikiko nekazaritza funtsezkoa da elikagaiak ekoizteko eta mundu osoko milioika pertsonen bizimodua mantentzeko, batez ere garapen bidean dauden herrialdeetan. Baina ustiategi txikiak ere oso ohikoak dira Europa osoan, eta hemen ere zeresan handia dute landa eremuko pertsonei kalitatezko elikagaiak, diru-sarrerak eta aukerak eskaintzeko. Eta, hala ere, ustiategi txikiak —eta haiei lotutako negozio txikiak sarritan— ez dira aintzakotzat hartzen Europar Batasuneko ikerketetan eta nekazaritza politikako eztabaida handietan.
Proiektu honek Europako eskala txikiko nekazaritza agenda akademikoan eta politikoan jartzen du. Landa garapenaren teoriak nekazaritzako nekazaritza iraganeko erlikiatzat hartu izan du, eta horrek ezinbestean utzi dio bide nekazaritza industrialari eta urbanizazioari. Nazio industrializatuetako prozesu historikoek ikuspuntu hori aldarrikatzen omen zuten. Herrialde aberatsetan, eskala txikiko familia-nekazaritza neurri handi batean eskala handiko nekazaritzak ordezkatu du, eskala ekonomiak eta produktibitatea eta eraginkortasuna areagotzen dituena. Nekazaritza handia ere oso lotuta dago hornikuntza-kate modernoarekin, supermerkatuen inguruan antolatuta, gaur egun Europako biztanle gehien elikatzen dutenak. Joera horren ondorioz, eskala txikiko nekazaritza nekazaritza politikatik baztertuta geratu da, bai EB mailan, bai nazio mailan. Horrek ondorio nabarmenak izan ditu ustiategi txikiek finantzaketa eta bestelako laguntzak eskuratzeko aukeran, eta, oro har, etorkizunari buruzko eztabaida politiko nagusietan parte hartzeko. Hala ere, Europako leku askotan, ustiategi txikiak ez dira ez anomaliak, ez garrantzirik.
Eskualde guztietan, Eskoziako Highlands-etik Greziako uharteetaraino, baserri txikiak elikadura-sistemaren zati dinamikoa dira, milaka pertsonari enplegua, aukerak eta janaria eskaintzen dizkiete eta, hain zuzen ere, landa-paisaien ehunari eusten diote. SALSAren bitartez, Europako nekazaritza txikiei buruzko azken frogak eta ezagutzak argitu eta biltzen ditugu, ikuspegi geografiko eta diziplina anitzeko ikuspegitik. SALSAk ebidentziak eta ezagutzak eskaintzen ditu politika publiko hobeto informatuak eta bideratuak laguntzeko, bai eta tresna baliozkotuak ere, erabakiak hartzen dituztenak ustiategi txikien eta elikagai-enpresen ekarpena hobetzeko eskualde mailan elikadura-sistema jasangarrietara bideratzeko. SALSAko bazkideek Europako eta Afrikako 30 eskualde aztertu dituzte, teledetekzioko datu eta teknologia berrienak erabiliz, gizarte zientzien ikerketarekin, parte-hartze aurreikuspenaren analisiarekin eta diziplinaz gaindiko ikuspegiekin konbinatuta, eta, ondorioz, elikadura sistemen mapak, ebaluazioak eta analisi konparatiboak egin dituzte.
SALSAren helburu orokorra "Ustiategi txikiak, Elikagaien Enpresa Txikiak eta Elikagaien Segurtasun Iraunkorra" ustiategi txikiek Elikadura eta Nutrizio Segurtasunerako (FNS) gaur egungo eta balizko ekarpena hobeto ulertzea da. SALSAk ustiategi txikiek eta elikagai-enpresa txikiek eskualdeko elikagai-sistemetan duten zeregina ebaluatzen du, elikagai-sistemaren emaitzak FNSrako funtsezkoak izanik.
SALSAk etxalde txikiek eta elikagai-enpresa txikiek duten eginkizuna ebaluatuko du, elikagai merkeak, elikagarriak eta kulturalki egokiak diren elikagaien hornikuntza iraunkor eta segurua eskaintzeko. SALSAk, eskala ezberdinetan, ustiategi txikien papera elikadura-sistemetan indartu dezaketen mekanismoak identifikatuko ditu eta, beraz, elikadura- eta nutrizio-segurtasun iraunkorrari (FNS) laguntzeko.
Europan eta Afrikako 30 erreferentzia-eskualderen gradientea kontuan hartuta, ulermen ezberdina lortzen dugu ustiategi txikiek eta elikagai-enpresa txikiek oso egitura ezberdineko elikadura-sistema eta egoeretan duten zeregina. SALSAk diziplinaz gaindiko eta eskala anitzeko ikuspegi bat garatu eta ezarriko du, esparru teoriko eta analitiko garrantzitsuak elikadura-sistemen ikuspegi baten barnean lotzen dituena, metodo kualitatiboak, kontsultagarriak eta kuantitatiboak erabiliz.
Era berean, datuetan oinarritutako metodo eta tresnen konbinazio berri bat probatuko dugu (satelite-teknologiak barne), ustiategi txikien, beste elikagaien enpresa txiki batzuen eta FNSren arteko erlazioak zorroztasunez baloratzeko termino kuantitatiboetan, arreta berezia jarriz faktore mugatzaileei eta gaitzaileei. SALSAk parte hartzeko metodoak erabiliko ditu eskualde mailan eta praktika-komunitate zabalagoa eta parte-hartzaile anitzeko ikasteko plataforma ezarriko du, FAOren TECA lineako ikaskuntza eta komunikazio plataforman oinarrituta. SALSA partzuergoa eta baterako ikaskuntza eta lankidetza estua EB-Afrika elkarrizketa kontuan izanda diseinatu dira. Deiari erantzunez, ustiategi txikien, elikagaien enpresa txikien eta FSNren arteko harreman konplexuak argituko ditugu, eta baserri txikiek betetzen duten zeregina agerian utziko dugu:
- Iraunkortasunaren dimentsio ezberdinen arteko oreka.
- Ekoizpen sistema anitzagoak mantentzea.
- Hiri/landa oreka laguntzea lan arloan.
- Lurralde garapena erraztea landa-biztanleriaren hazkunde handia jasaten ari diren herrialdeetan.
Erreferentziazko hogeita hamar eskualde, horietatik 25 Europan eta bost Afrikan. Honelaxe izan da SALSA (Baserri Txikiak, Elikagaien Enpresa Txikiak eta Elikagaien Segurtasun Iraunkorra) proiektuaren lau urteko ikerketa. 2016az geroztik, proiektuko partzuergoak ustiategi txikiak elkarrizketatzen ditu, eremu osoak kartografiatzen ditu eta elikadura sistemen ezaugarriak identifikatzen ditu produktu zehatzetan arreta jarriz.
Hori guztia galdera batekin: zein da ustiategi txikiek elikadura- eta elikadura-segurtasun iraunkorrari egiten dioten ekarpena elikadura-sistema ugaritan? Galdera hori denbora luzez zegoen pendiente, hipotesiak sarritan gailentzen baitziren benetako datuen gainetik. "Salsa baino lehen ezagutza hutsunea izugarria zen. Ez genekien zenbat etxalde txiki zeuden, zer eta zenbat ekoizten zuten, produktuak nora zihoazen, nori ateratzen zioten onurarik, ezta zein baserri txikiek existitzen jarraitzeko behar zuten ere", dio Teresa Pinto Correia, SALSAko koordinatzaileak eta Portugalgo Évora Unibertsitateko Mediterraneoko Nekazaritza, Ingurumen eta Garapenerako (MED) irakaslea.
Ezagutza-hutsune horiei aurre egiteko, hiru hipotesi probatu zituen proiektuko taldeak: lehenik, ustiategi txikiak elikagaien ekoizpen jasangarrirako iturri garrantzitsua diren ala ez; Bigarrenik, ustiategi txikiek janaria eta diru-sarrerak beretzat ematen dituzten eta ez merkataritza-helburuetarako soilik; Eta, azkenik, ustiategi txikiek elikadura sistema orokorraren aniztasuna areagotzen ari ote diren eta, horrela, haren erresilientzian laguntzen duten. Ustiategi txikien kartografia «Gure ikerketetan jarraitzen dugu eskualde mailan arreta jarriz, non hainbat ustiategi mota elkarrekin bizi diren», azaldu du Pinto Correiak. "Eremu jakin batean zer gertatzen ari zen galdetu genuen eta zientzia sozialen eta gogorren ikuspegiak konbinatu genituen baserri txikien banaketa eta ekoizpenaren estimazio zehatzak lortzeko. Elikadura sistemaren ulermen zehatza ere eman genuen, baita ustiategi txikien eginkizuna eta baldintzak ere". SALSAk bost azpimotatan sailkatzen ditu ustiategi txikiak: "lanaldi partzialeko hornitzaileak", merkaturako baino autohornikuntzarako gehiago ekoizten dutenak (laginaren %11); Ustiategiak oinordetzan jaso, diru-sarrera txikiak dituzten eta baserriarekiko menpekotasun handia duten "ohiko borrokalariak" etxeko elikagaien kontsumorako (laginaren %32); "ohiko ekintzaileak", merkatuan integratzeko ohiko kooperatibatan antolatzen direnak (laginaren %26); Balio erantsi handiko ekoizpen espezializatuaren bidez diru-sarrerarik handienak lortzen dituzten "enpresa espezializatuak" (laginaren %23); eta "dibertsifikatutako negozioak", aberatsak, nekazaritzan berriak, oso ekintzaileak eta ekoizpen eta erosle oinarri dibertsifikatua dutenak.
Baserri txikiek elikadura sistemari egindako ekarpena ere ikertu zen. "Eskualdeko 109 elikagai-sistema aztertu ditugu gako-produktu indibidualetarako eta etxalde txikiek partzialki laguntzen dutela eskualdeko elikadura sisteman merkatu formalera inoiz iristen ez diren elikagaiekin. Ondoren, elikagaien merkatuaren ikuspegitik, baserri txikiek eskualde bakoitzean elikagaien erabilgarritasunari laguntzen diote bi modutan: eskualdeko erabilgarritasunari ekarpena eginez, hau da, etxe eta komunitateentzat, eta elikagai-mota eta iturri aniztasun handiagoarekin, erresilientzia handiagoko oharrak". Proiektuak argitzen duen galderetako bat da ea etxalde txikiek benetan axola duten gauzen eskema handian. Eta hala egiten dute, Pinto Correiak adierazi duenez. "Ustiategi txikiek eskualdeko eskariaren % 100 bete dezaketela eta aztertutako 109 eskualdeko elikagai-sistemetatik % 44an soberakinak sor ditzaketela kalkulatzen dugu, batez ere Afrikan (% 71), Hego Europan (% 46) eta Ekialdeko Europan (% 36). Ipar Europan, ustiategi txikiek eskualdeko eskariaren % 20raino bete dezakete elikadura sistemen % 80an.
Bere ondorioetatik abiatuta, proiektu-taldeak gomendio politiko batzuk formulatu ditu, datozen hilabeteetan zabaltzen jarraituko dutenak. Maila hori lortzeko gobernu-mekanismo egokiak identifikatu zituzten, bai eta interes-taldeentzako etorkizuneko bideak ere. Horrek baserri txikiei hazten, eboluzionatzen eta, azken finean, beren potentzial izugarria lortzen lagundu beharko luke.
- UNIVERSIDADE DE EVORA (UNIVERSIDADE DE EVORA)
Lotutako proiektuak
