H2020 WATERPROTECT Proiektua: Landa eta hiri inguruneetan edateko ura babesteko tresna berritzaileak

Nekazari hobeto informatuak ur gezako kalitate hobea lortzeko Nekazariek funtsezko zeregina dute edateko ur segurua bermatzeko, baina zailtasunak izango dituzte laguntzeko beren eginkizuna eta har ditzaketen neurriak ezagutzen ez badituzte. WATERPROTECT proiektuak ekintza-laborategiak ezarri ditu zazpi Europako eskualdetan nekazarien artean sentsibilizazioa areagotzeko eta praktika berriak sustatzeko. Guztiok nahi dugu kristalezko ur garbia, edangarria, ekosistema baliotsuak kaltetu ditzaketen kutsatzailerik gabea.

Oro har, lasaitu gaitezke arnasa: EBn, ura duela 25 urte baino garbiagoa da orain, neurri handi batean Uraren Esparru Zuzentarauari esker, zeinak babestu eta hobetzea helburu baitu. Dena ez da txarra, baina nekazaritza-jardunbide batzuek Europako ur gezako baliabideei dakartzaten mehatxuak ez dira arin hartu behar. Pestizidak arazo larria dira oraindik, baita nitrato eta pestizida kontzentrazio anormalki altuak eragiten dituzten mantenugai soberakinak ere. Gaur egun, Europako uren erdia "egoera ekologiko txarrean" daudela uste da, eta horrek kudeaketa-jardunbide hobetuak eta arintze-neurri eraginkorrak behar ditu. WATERPROTECT (Innovative tools ensuring drink WATER PROTECtion in rural and urban environment) partzuergoari misio hau esleitu zioten 2017ko ekainean. Ingeborg Joris VITOko ikertzaile eta proiektuaren koordinatzaileak azaltzen duen bezala: "Proiektuaren ikuspegia, funtsean, nekazariekin eta beste interesdun batzuekin eseri eta hitz egitea zen, lehenago ezagutzen ez zituzten uraren kalitatearen hainbat arazoren berri emanez, eta joka dezaketen rol positiboaz eta ezar ditzaketen irtenbideez". Hezkuntza-ikuspegia ezinbestekoa zen, nekazari askok nekazaritzak ingurumenean duen eraginari buruz orokorrean bakarrik entzuten baitute. Nekazari batzuk beste batzuk baino gutxiago dakite beren soroen inguruko ingurumen-arazoez, ezta nekazaritza-jardunbide batzuek edateko urarentzat nolako mehatxu potentziala dakartenik ere. Zazpi ekintza-laborategi WATERPROTECT funtsean bere zazpi "ekintza-laborategi" inguruan kokatzen zen: edateko uraren ekoizpenarekin lotutako uraren kalitate arazoak dituzten nekazaritza-eremuetako tokiko koalizioak. "Nekazaritza-praktiketan, kliman, nekazarien kontzientziazioan eta baserri eta edateko ur-instalazioen eskalan desberdintasunak dituzten kasuak bilatzen ditugu."

Azkenean, gure zazpi ekintza-laborategiak sortu genituen, Irlandako lurpeko uren putzu pribatuetan eragina duten baserri txikietatik hasi eta hiri handi baten edateko uraren hornidura arriskuan jar dezaketen baserri handietaraino. Beste adibide batzuk ingurumen-kontzientzia gutxi duten eta beren laboreak hazten dituzten nekazariak eta edateko uraren arroan lurzoruaren erabileraren banaketa optimoa kontuan hartzen duten nekazari ondo informatuak dira", dio Jorisek. Ekintza Laborategiek ez dute aukera eman soilik kontzientziazioa areagotzeko eta kudeaketa-jardunbide onenak sustatzeko, baita datu baliotsuak biltzeko ere, tokiko interesdunen parte-hartzearekin.

Proiektu-taldeak kudeaketa tresna kolaboratiboak garatu zituen, tokiko koalizioei informazioa eman eta eztabaida piztu zutenak. Jorisek ziur dago lan guzti honek, azkenean, tokiko mailan ekintza gehiago ezartzeko lagunduko duela. Proiektuaren eragin positiboa ez da zertan hautatutako zazpi eskualdeetara mugatu. Jorisek eta proiektuko beste bazkide batzuek idatzizko jarraibideak garatu zituzten proiektuaren interes anitzeko ikuspegia beste eskualde batzuetan ezartzeko erabiltzeko. Bitartean, ekintza-laborategiek dagoeneko hasi dira fruituak ematen. Belgikan, adibidez, tokiko edateko uraren enpresarekin lanean jarraitzen dute, eta enpresa horrek finantza-laguntza ematen die nekazariei WATERPROTECT neurriak ezartzeko. Errumanian, bazkideek ekoturismo helmuga bat garatzeari ekin diote. Irlandan eta Espainian, eskualdeko eta estatuko proiektu berriak abiarazi dira. Bitartean, praktika onen erakustaldiak jarraitzen dute Irlandan eta Italian, eta beste ibai-arro batzuetan, nekazarien erakundeen eta aholku-organoen ekimenez.

Proiektua 2020ko irailean amaitu zen, baina WATERPROTECT komunitatea EB mailan ere jarraitzen du, esperientziak partekatzeko eta etorkizuneko ekintzetan eta ikerketetan laguntzeko foro dedikatu batekin.